“Loạn” lúa giống, dân khốn khổ
Mặc
dù vùng đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã sản xuất được nhiều loại
giống lúa gắn mác chất lượng cao, song thu nhập của người trồng lúa vẫn
rất thấp. Nguyên nhân được nhìn nhận ban đầu là do khâu sản xuất giống,
thu mua và xuất khẩu còn nhiều bất cập.
Hơn 200 giống lúa trên đồng ruộng
Một
điều tra của Viện Lúa ĐBSCL cho thấy, hiện nay mỗi tỉnh ở khu vực này có
khoảng 50 giống lúa được trồng phổ biến, ở mỗi huyện trung bình có
khoảng 30 giống, mỗi xã khoảng 20 giống. Tâm lý người dân là thích trồng
những giống lúa mới, ngắn ngày, nhiễm ít sâu bệnh, có thể chống chịu
với phèn, mặn, khí hậu khắc nghiệt...
Ông
Nguyễn Văn Trạng, nông dân xã Lộc Hòa, huyện Long Hồ (tỉnh Vĩnh Long)
cho biết: “Gia đình tôi chọn lúa IR50404 để sản xuất trên 0,5ha trong vụ
lúa hè thu mới đây vì loại lúa này phát triển tốt, ít sâu bệnh hơn các
giống khác. Đặc biệt là khi thu hoạch có thương lái tìm đến mua ngay.
Tuy nhiên, gia đình tôi chỉ trồng khoảng 3 vụ rồi phải chuyển sang giống
khác, bởi làm nhiều vụ liên tục giống này sẽ cho năng suất thấp”.
PGS-TS
Nguyễn Ngọc Đệ - Phó Trưởng khoa Phát triển nông thôn (Trường ĐH Cần
Thơ) cho biết: “Nếu tính cả vùng ĐBSCL, hiện nay người dân sản xuất trên
200 giống lúa khác nhau. Còn theo số liệu thu thập của chúng tôi thì
nhiều năm trước, vùng này có khoảng 1.600 giống lúa mùa được trồng theo
từng môi trường sinh thái khác nhau như vùng nước nổi, vùng nước sâu,
vùng ven biển…
Tuy
nhiên, do nhiều giống lúa có thời gian sinh trưởng kéo dài, làm 1 vụ hết
gần 1 năm nên từ những năm thập niên 70 đến nay, người dân bắt đầu chọn
dùng những giống ngắn ngày để trồng lúa 2 vụ, 3 vụ”.
Một
thay đổi nữa ở ĐBSCL là, hệ thống thủy lợi, bơm tưới vùng ngày càng được
hoàn thiện, mở rộng nên rất thuận lợi để người dân gieo cấy giống ngắn
ngày, ngoài ra lúa ngắn ngày còn cho năng suất cao, dễ bán. Hiện chỉ vài
địa phương còn trồng lúa mùa, chủ yếu với mục đích bảo tồn như lúa nổi
(huyện Tri Tôn, An Giang), lúa nàng thơm chợ đào, lúa một bụi đỏ, lúa
trắng tép…
Điều
đáng lưu ý là do quá nhiều giống lúa nên việc kiểm soát chất lượng lúa
giống ở các địa phương còn bỏ ngỏ. Ngoài các viện, trường nghiên cứu ra
các giống mới siêu nguyên chủng, nguyên chủng, xác nhận thì ở huyện nào,
xã nào cũng mọc lên hàng loạt cơ sở nhân giống tư nhân, các điểm nhân
giống tự phát…
Một cán
bộ chuyên nghiên cứu về giống cho biết, theo thống kê của Cục Trồng
trọt (Bộ NNPTNT), toàn vùng ĐBSCL chỉ có 34% người dân sử dụng giống lúa
xác nhận, trong đó có 12% giống được cơ quan chức năng cấp chứng nhận,
còn lại là mua giống ở những cơ sở nhân giống “tự phong” có chất lượng.
Phần lớn các cơ sở nhân giống bán giống đã qua lai tạo nhiều đời, lẫn
tạp nên không đảm bảo chất lượng, năng suất thấp.
Sản xuất giống theo thị trường
Không
những “loạn” từ khâu giống, mà khâu thu mua lúa gạo hiện nay cũng tồn
tại nhiều bất cập. Trong đó, tình trạng thương lái thu mua các loại lúa
về rồi trộn lẫn với nhau đang diễn ra rất phổ biến. Theo đó, sau khi mua
lúa ở các hộ dân, thương lái sẽ đem về ghe trộn lẫn các loại lúa hạt
dài với hạt dài, các loại hạt tròn với hạt tròn rồi đem về nhà máy xay
xát ra gạo, bán cho doanh nghiệp. Điều này làm chất lượng gạo xuất khẩu
bị giảm sút, kéo theo đó là giá bán gạo của Việt Nam luôn ở mức thấp,
không thể xây dựng được thương hiệu.
TS. Lê
Văn Bảnh - Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL cho biết: “Không chỉ thương lái mà
một số doanh nghiệp cũng trộn nhiều loại gạo vào một bao rồi đem đi
xuất khẩu. Khi đó, gạo mềm cơm, gạo thơm, gạo dẻo lẫn lộn vào nhau và
chỉ bán được tại một số thị trường dễ tính. Làm ăn kiểu này, doanh
nghiệp đã tự hại mình và cuối cùng người phải chịu thiệt nhiều nhất vẫn
là nông dân”.
PGS-TS
Nguyễn Ngọc Đệ khẳng định: “Hiện nay, chúng ta có nhiều giống lúa có
chất lượng tốt hơn rất nhiều so với trước đây, nhưng các doanh nghiệp
vẫn coi là sản phẩm cũ, mua lúa của nông dân với giá thấp. Để cải thiện
điều này, các doanh nghiệp không thể giữ mãi cung cách làm ăn theo kiểu
“ăn xổi” nữa, mà cần có kế hoạch làm tăng giá lúa gạo bằng cách tăng
cường quảng bá sự khác biệt giữa các giống cũ - mới, đồng thời bán theo
từng nhóm gạo cho từng nhóm thị trường khác nhau, cũng như tích cực tìm
kiếm thị trường mới, khó tính để bán với giá cao hơn, giúp tăng thu nhập
cho nông dân”.
(Nguồn: danviet.vn)